Το Δημοτικό Τραγούδι μέσα από το πρόγραμμα "Λαογραφία: Παραδοσιακός Πολιτισμός των Κέντρων Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Κ.Ε.Ε.)"

Επιστημονική Εργασία, που παρουσιάστηκε στο:
11ο Θεματικό Συνέδριο της Ένωσης Γυμναστών Βορείου Ελλάδας (Ε.Γ.Β.Ε.)
11 & 12 Δεκεμβρίου 2010 (Θεσσαλονίκη)

Εισηγήτριες-Συγγραφείς:

1. Αντιγόνη Γ. Γιωτοπούλου, Ιστορικός-Φιλόλογος, MSc "Οργάνωση & Διοίκηση της Εκπαίδευσης", Υπ. Εκπαίδευσης, Ανάπτυξης & Διασφάλισης Ποιότητας Κέντρου Δια Βίου Μάθησης Δ. Καρδίτσας.

2. Θεοχαρούλα Γ. Γιωτοπούλου, Ιστορικός-Φιλόλογος, MSc "Άσκηση & Ποιότητα Ζωής", Υπ. Εκπαίδευσης, Ανάπτυξης & Διασφάλισης Ποιότητας Κέντρου Δια Βίου Μάθησης Δ. Παλαμά.

Εισαγωγή

   Η εκπαίδευση ενηλίκων αποτελεί έναν από τους βασικότερους πυλώνες της εκπαίδευσης. Οι γνώσεις, οι στάσεις και οι δεξιότητες που θα αποκτήσουν και θα αναπτύξουν οι ενήλικες, συμμετέχοντας στη μαθησιακή διεργασία και η ανίχνευση των ιδιαίτερων αναγκών τους, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα πορεία και εξέλιξή τους. Στην Ελλάδα, η Γενική Γραμματεία Δια βίου Μάθησης (Γ.Γ.ΔΒΜ), του Υ.Π.ΔΒΜ, έχει ως αποστολή τη διά βίου εκπαίδευση και επιμόρφωση των πολιτών. Για το λόγο αυτό, σχεδίασε και συγκρότησε Μονάδες, μέσω των οποίων αναπτύσσει εκπαιδευτικά προγράμματα, όπως το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Ι.Δ.ΕΚ.Ε.), που διαχειρίζεται και υλοποιεί τα εκπ/κά προγράμματα, διαφόρων θεματικών ενοτήτων, μέσω των Κέντρων Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Κ.Ε.Ε.), που μέχρι και σήμερα αποτελούν Πράξεις (Έργα), οι οποίες εντάσσονται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» του Υ.Π.ΔΒΜ.Θ. Μία από τις ενότητες αφορά στον Πολιτισμό – Τέχνες και τη Διαχείριση του Ελεύθερου Χρόνου και δομείται σε πολλαπλά επιμέρους εκπ/κά προγράμματα, διάρκειας 25 και 50 ωρών, ένα από τα οποία είναι η Λαογραφία: Παραδοσιακός Πολιτισμός.

Σκοπός

α) Η παρουσίαση των στοιχείων που αφορούν στη σημασία της επαφής των ενηλίκων πολιτών με την ελληνική πολιτιστική παράδοση, κυρίως σε τοπικό επίπεδο, με στόχο να γνωρίσουν τις διάφορες όψεις του ελληνικού παραδοσιακού πολιτισμού, μέσω της διδασκαλίας του δημοτικού τραγουδιού και να κατανοήσουν τη σημασία του για το σύγχρονο άνθρωπο.

β) Η επισήμανση της σπουδαιότητας του λόγου, που περικλείει το τραγούδι, στην παροχή γνώσεων, με αποτέλεσμα την καλλιέργεια και μόρφωση των ανθρώπων.

Μέθοδος

   Οι πληροφορίες αντλήθηκαν, κυρίως, από βιβλιογραφία, σχετική με τη διδασκαλία του δημοτικού τραγουδιού, μέσα από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Λαογραφίας των Κ.Ε.Ε. 

Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας - Αποτελέσματα

Το δημοτικό τραγούδι:

* Προφορική ποίηση του ελληνικού λαού

* Συνεχίζει μία παράδοση χιλίων και πάνω χρόνων

* Κύρια στοιχεία των εθιμικών και χορευτικών πράξεων

* Πλούσιο ποιητικό&γλωσσικό περιεχόμενο

* Παρέχει πληροφορίες ουσιαστικής σημασίας ως έργα της πνευματικής δημιουργίας του ελληνικού λαού&του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού

* Δείχνει την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας, αλλά και τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων που μιλούσαν αυτήν τη γλώσσα

* Όπου δεν  υπάρχει κανένα ιστορικό μνημείο, καμία γραπτή πηγή, υπάρχει το δημοτικό τραγούδι ως αυθεντικότερος φορέας της ελληνικής λαϊκής κουλτούρας  (έκφραση συλλογικών βιωμάτων)

* Ανθρωπολογικό φαινόμενο, αφορά τον άνθρωπο ως φυσικό, κοινωνικό, θρησκευτικό, ιστορικό και πολιτιστικό ον

* Παιδαγωγικό&μορφωτικό περιεχόμενο

* Προοπτικές για καλλιέργεια, μόρφωση και ολοκλήρωση του ανθρώπου.

Χαρακτηριστικά που καθιστούν το δημοτικό τραγούδι μορφωτικό αγαθό της ελληνικής και ανθρωπιστικής παιδείας:

* Το οικογενειακό - συγγενικό - φιλικό περιβάλλον&το περιβάλλον της κοινότητας ορίζει το ανθρώπινο&κοινωνικό πλαίσιο: 

α)γνωριμία με τον κόσμο, καλλιέργεια&διαμόρφωση χαρακτήρα, σύμφωνα με τη συσσωρευμένη γνώση και εμπειρία, αλλά&τους εθιμικούς κανόνες της κοινότητας,

β)οικειότητα, φιλικότητα, ενίσχυση, παρότρυνση, καθοδήγηση, εποπτεία.

Χαρακτηριστικά, τα οποία η σύγχρονη παιδαγωγική θεωρεί απαραίτητα για κάθε παιδαγωγική πράξη  => διαρκής παιδαγωγική&παιδευτική διαδικασία σε σχέση με το τραγούδι και έτσι το άτομο δέχεται μηνύματα, έννοιες&νοήματα, τα οποία επεξεργάζεται, οικειοποιείται και κατασκευάζει το δικό του εννοιολογικό κόσμο.

Κατηγορίες δημοτικών τραγουδιών:

Ακριτικά, Παραλογές, Ιστορικά, Κλέφτικα, Τραγούδια του κύκλου της Ζωής: Νανουρίσματα-Ταχταρίσματα-Παιδικά-Ερωτικά-Γαμήλια-Μοιρολόγια, Επαγγελματικά, Λατρευτικά, Σατιρικά, Γνωμικά-Διδακτικά,της Ξενιτιάς.

Ενδεικτικά, αναφέρουμε:

Νανουρίσματα: δημιουργία ηρεμίας και έμμεση αποτύπωση φωνητικών ήχων και συλλαβών. Η μελωδία αργή, απαλή, γεμάτη τρυφερότητα, γλυκύτητα και καλοσύνη. Το περιεχόμενο αναφέρεται σε θέματα της φύσης, όπως π.χ. «ύπνε μου πάρε το παιδί και πάλι φέρε μου το πάρε και γύρισέ μου το σ᾿όλα τα περιβόλια όπου μυρίζουν οι ανθοί, μοσχοβολούν οι κρίνοι».

Νηπιακή, παιδική&εφηβική ηλικία, ως την ενηλικίωση: παιδικά τραγούδια και τραγούδια τοπικής παράδοσης, τα λεγόμενα αλφαβητάρια, με περιεχόμενο τη γλώσσα, αλλά&πολλά αυτοσχέδια δίστιχα με στόχο την εκμάθηση&απομνημόνευση της αριθμητικής. 

Η παραδοσιακή μάθηση του δημοτικού τραγουδιού => Πνευματική & αισθητική καλλιέργεια, καλλιέργεια του ανθρώπου ως συνολική υπόσταση, αυτογνωσία – κοσμογνωσία, ελληνική πολιτιστική συνείδηση.

Συμπεράσματα

   Συμπερασματικά, μελετώντας την ενότητα του δημοτικού τραγουδιού, μέσα από το εκπ/κό πρόγραμμα της Λαογραφίας, κατανοούμε ότι αποτελεί ένα ιδιαίτερο κομμάτι της παραδοσιακής πολιτιστικής δημιουργίας, αλλά και αντιλαμβανόμαστε ότι, μέσα από τα τραγούδια, που συνοδεύουν όλους τους κύκλους της ζωής των ανθρώπων, αβίαστα και σε ευχάριστο περιβάλλον αποτυπώνονται ακούσματα και εικόνες, τα οποία εντάσσουν στη ζωή τους, με αποτέλεσμα το δημοτικό τραγούδι να αποτελεί σημαντικό παιδαγωγικό και μορφωτικό μέσο.

Βιβλιογραφία

*Εκπ/κό υλικό Κ.Ε.Ε. «Πολιτισμός-Τέχνες-Διαχείριση του ελεύθερου χρόνου», Λαογραφία: Παραδοσιακός Πολιτισμός, ΥΠΕΠΘ – ΓΓΕΕ – ΙΔΕΚΕ

*www.patakis.gr (προσπελάστηκε στις 3/12/2010)

*http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tradition/folk_songs_as_cultural_goods.htm (προσπελάστηκε στις 3/12/2010)